Triggerpoints: een vaak gemiste oorzaak van pijn

Introductie

Veel mensen hebben dagelijks pijn. Hoofdpijn komt bijvoorbeeld vaak voor, zo’n 20% van de bevolking heeft minstens één dag per week hoofdpijn¹Bron: Nederlandse vereniging hoofdpijnpatiënten.. Maar ook lage rugpijn, een muisarm, of pijn in de schouder komen nogal eens voor. Een weinig bekende oorzaak van een groot scala aan pijnklachten zijn zogenaamde myofasciale triggerpoints. Dit zijn heel lokale punten in spieren waar de spiervezels vast zijn komen te zitten en een soort knopen vormen. In sommige gevallen kan een geoefend persoon deze knopen voelen als een soort kleine zand- of rijstkorrels. Beter voelbaar is de kenmerkende gespannen band die gevormd wordt door de samengetrokken spiervezels rondom de triggerpoint²Sergienko, Stanislav, en Leonid Kalichman. “Myofascial Origin of Shoulder Pain: A Literature Review”. Journal of Bodywork and Movement Therapies 19.1 (2015): 91–101..

Het eigenaardige van triggerpoints is dat de pijn die ze veroorzaken meestal op een andere plek zit dan de triggerpoint zelf, wat uitgestraalde pijn wordt genoemd³Dommerholt, Jan, Carel Bron, en Jo Franssen. “Myofascial Trigger Points: An Evidence-Informed Review”. Journal of Manual & Manipulative Therapy 14.4 (2006): 203–221.. In het plaatje bovenaan deze blog is bijvoorbeeld de uitgestraalde pijn ten gevolge van triggerpoints in de monnikskapspier te zien. Triggerpoints in deze spier veroorzaken vaak hoofdpijn die aan de zijkant van het hoofd of boven de wenkbrauwen wordt gevoeld.

Mogelijke oorzaak bij een groot aantal klachten

Triggerpoints kunnen in elke spier ontstaan en zijn vaak het gevolg van langdurige, repeterende spiercontracties, of van eenmalige overbelasting⁴Bron, Carel, en Jan D. Dommerholt. “Etiology of Myofascial Trigger Points”. Current Pain and Headache Reports 16.5 (2012): 439–444.. Een greep uit de klachten die het gevolg kunnen zijn van triggerpoints, maar vaak aan iets anders worden toegeschreven: frozen shoulder, whiplash, muisarm, migraine hoofdpijn, ontstoken slijmbeurs, hernia, oorsuizen, en zelfs hartkloppingen.  De laatste twee voorbeelden kunnen het gevolg zijn van triggerpoints in een paar spieren die een bijzondere plaats innemen in het verhaal. Dit zijn de sterno-cleidomastoïdius en de scalenus, die beiden in het gebied van de hals liggen. Triggerpoints in deze spieren komen vaak voor en kunnen klachten geven die verder gaan dan uitgestraalde pijn. Naast de twee genoemde voorbeelden zijn dit o.a. duizeligheid en pijn op de borst die doet denken aan hartproblemen.

Doordat vaak niet herkend wordt dat klachten het gevolg zijn van triggerpoints, kunnen mensen hier soms jaren lang mee lopen. Een voorbeeld hiervan kan whiplash zijn, waarbij de klachten in sommige gevallen volledig kunnen worden verklaard door triggerpoints⁵Castaldo, Matteo e.a. “Myofascial Trigger Points in Patients with Whiplash-Associated Disorders and Mechanical Neck Pain”. Pain Medicine (Malden, Mass.) 15.5 (2014): 842–849. ⁶Fernández-Pérez, Antonio Manuel e.a. “Muscle Trigger Points, Pressure Pain Threshold, and Cervical Range of Motion in Patients with High Level of Disability Related to Acute Whiplash Injury”. The Journal of Orthopaedic and Sports Physical Therapy 42.7 (2012): 634–641.. Ook de symptomen van de ziekte van Meniere⁷Emary, Peter C. “Chiropractic management of a 40-year-old female patient with Ménière disease”. Journal of Chiropractic Medicine 9.1 (2010): 22–27. en fibromyalgie⁸Ge, Hong-You e.a. “Reproduction of overall spontaneous pain pattern by manual stimulation of active myofascial trigger points in fibromyalgia patients”. Arthritis Research & Therapy 13.2 (2011): R48. kunnen door triggerpoints worden veroorzaakt.

Bestaan bevestigd, mechanisme nog niet geheel opgehelderd

Het bestaan van triggerpoints is geen vraagstuk meer ¹⁰Dommerholt, Jan, Carel Bron, en Jo Franssen. “Myofascial Trigger Points: An Evidence-Informed Review”. Journal of Manual & Manipulative Therapy 14.4 (2006): 203–221. maneyonline.com (Atypon). ¹¹Dommerholt, Jan e.a. “An Evidence-Informed Review of the Current Myofascial Pain Literature – January 2015”. Journal of Bodywork and Movement Therapies 19.1 (2015): 126–137.. Ze zijn goed te herkennen ¹²Bron, Carel. Myofascial Trigger Points in Shoulder Pain: Prevalence, Diagnosis and Treatment. Universiteitsbibliotheek Nijmegen, 2011. ISBN: 9789090260174 en zijn vaak in een goed gedefinieerd gebied te vinden zijn¹³Barbero, Marco e.a. “Myofascial trigger points and innervation zone locations in upper trapezius muscles”. BMC Musculoskeletal Disorders 14 (2013). (zie figuur).

Echter, ondanks een grote hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek is het mechanisme achter het ontstaan en in stand houden van triggerpoints nog altijd niet geheel duidelijk¹⁴Jafri, M. Saleet. “Mechanisms of Myofascial Pain”. International scholarly research notices 2014 (2014).. Hoe de uitgestraalde pijn tot stand komt is nog altijd onderwerp van onderzoek. Met zeer knap onderzoek is inmiddels aangetoond dat er lokaal in triggerpoints ophopingen van schadelijke stoffen gevonden¹⁵Shah, Jay P. e.a. “Biochemicals Associated with Pain and Inflammation Are Elevated in Sites near to and Remote from Active Myofascial Trigger Points”. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 89.1 (2008): 16–23.. Anderzijds zijn er aanwijzingen dat het de uitgestraalde pijn te maken heeft met een mechanisme waarbij het centraal zenuwstelsel een rol speelt¹⁶Fernández-de-las-Peñas, César, en Jan Dommerholt. “Myofascial Trigger Points: Peripheral or Central Phenomenon?”. Current Rheumatology Reports 16.1 (2014): 395.. Dat het mechanisme nog niet exact bekend is, betekent gelukkig niet dat er niks aan triggerpoints te doen is.

Triggerpoints behandelen

Het goede nieuws is dat triggerpoints vrij eenvoudig te behandelen zijn. Steeds meer fysiotherapeuten raken bekend met dit verschijnsel en velen hebben zich de techniek van “dryneedling” eigen gemaakt. Hierbij wordt een dunne naald, die gelijkenis vertoond met een accupunctuurnaald, in het triggerpoint geprikt. Daarnaast kan lokale diepe massage, drukken of knijpen in de triggerpoint worden toegepast. Meestal geeft dit direct verlichting van de uitgestraalde pijn. Wel kan er – zeker bij de eerste behandeling – zogenaamde napijn ontstaat. Deze napijn heeft te maken met het vrijkomen van opgehoopte stoffen uit de triggerpoint en voelt als een spierpijn in de spier waar de triggerpoint zit.

Nog beter nieuws is dat u het behandelen van triggerpoints ook zelf effectief kunt doen¹⁷Chan, Yuan-Chi e.a. “Short-term effects of self-massage combined with home exercise on pain, daily activity, and autonomic function in patients with myofascial pain dysfunction syndrome”. Journal of Physical Therapy Science 27.1 (2015): 217–221.. Er zijn verschillende boeken voor zelf-behandeling te verkrijgen, waarin beschreven staat welke pijnpatronen bij welke triggerpoints horen en hoe deze te verhelpen zijn. Een goed voorbeeld is Handboek triggerpoint-therapie van Clair Davies¹⁸Davies, Clair e.a. Handboek triggerpoint-therapie: verminder zelf pijnklachten. Haarlem: Altamira, 2014.. Als dit onderwerp nieuw voor u is, raad ik u echter sterk aan om eerst een specialist te bezoeken, voordat u start met zelf-behandeling. Een fysiotherapeut kan u helpen hier bekend mee te raken, de juiste plekken te vinden en de goede massagetechnieken te leren. Als u hier eenmaal bekend mee bent, zult u merken hoe eenvoudig het kan zijn om een knallende hoofdpijn of een verlammende muisarm bij uzelf of anderen te verhelpen.